بسیاری از والدین آموزش به کودکان را فقط مختص مدرسه می دانند و فکر می کنند خودشان هیچ تاثیری در اخلاق و مسائل آموزشی ندارند. اما درصد زیادی از آموزش بستگی به والدین دارد.
آموزش مسائل اخلاقی اگر در سنین خردسالی و با رشد کودک باشد نتیجه بهتری در آینده خواهد داشت والدین می توانند با استفاده از وسایل آموزشی مانند پازل و بازی های فکری و اخلاقی به صورت بازی بسیاری از ویژگی ها و خصوصیات و اصول اخلاقی را به آن ها آموزش بدهند.
کودکان بر اساس سن و درک خود، مفاهیم را یاد می گیرند و در رفتار خود نشان میدهند.
والدین باید در این مورد اطلاعاتی کافی کسب کنند و بدانند از کجا باید شروع کنند و چه مسائلی را به کودک بیاموزند. والدین می توانند با کمک مشاوره کودک از اطلاعات آن ها بهره بگیرند و در تربیت کودک خود موفق باشند.
اصول کلی آموزش اخلاق به کودکان تا ده سالگی
روانشناسان معتقدند که کودکان از نظر اخلاق متفاوت هستند و به رشد و شخصیت آن ها بستگی دارد.
تا پیش از ده سال کودکان برا کسب پاداش و فرار از تنبیه شدن و مجازات شدن، به اصول اخلاقی پایبند هستند.
کودکان رفتاری را انجام می دهند که به خاطر آن پاداش بگیرند و از رفتارهایی که باعث می شود تنبیه شوند دوری می کنند.
والدین باید با روش های صحیح فرزند پروری آشنا شوند و زیاد کودکان را وابسته به پاداش و تشویق نکنند و در تنبیه کودکان زیاده روی نکنند.
برای آنکه بتوانند کودکی مودب تربیت کنند باید با اصول اخلاقی و روش انتقال آن به کودک آشنا باشند.
تنبیه کودک حتی در خانواده‌هایی که به تربیت صحیح فرزندانشان اهمیت میدهند، یک شیوه تربیتی محسوب می‌شود.
هر پدر و مادری قوانین خانه و ارزش‌های اخلاقی خاصی را در نظر می‌گیرند و مطابق آن تلاش می‌کنند تا فرزندانشان به آنها پایبند باشند.
والدین باید برای تربیت کودک تلاش کنند و روش هایی که به نظرشان مناسب است استفاده کنند آن ها باید در انتخاب روش ها دقت کنند.
مثلا پاداش دادن به کودک اگر به اندازه باشد خوب است اما اگر از حد بگذراند باعث لوس شدن کودک می شود.
روش های آموزش اخلاق به کودکان چیست؟
شاید برای بسیاری از والدین عجیب و سخت باشد که بخواهند اصول و مهارت های اخلاقی را به کودکان خود آموزش دهند.
اگر کودک در زمان کودکی با اصول اخلاقی آشنا شود در بزرگسالی زندگی بهتری خواهد داشت و شاداب و سرحال خواهد بود. و در زمان نوجوانی کمتر به سمت انحرافات خواهد رفت. و زندگی سالم تری خواهد داشت.
در ادامه با روش های آموزش اخلاق با کودکان آشنا خواهید شد:
- کودکان رفتار شما را تقلید می کنند.
والدین باید رفتار خود را مدیریت کنند و مراقب رفتار خود باشند چون کودکان رفتار والدین را در نظر می گیرند و از آن ها تقلید می کنند.
بنابراین سعی کنید به کودکان خود چیزی نگویید بلکه با عمل به آن ها نشان دهید و با دیگران رفتار خوب و محبت آمیزی داشته باشید تا آن ها از شما الگو بگیرند.
کودکان آنطور که شما می خواهید رفتار نمی کنند بلکه می خواهند از شما الگو برداری کنند و بیشتر همانند سازی می کنند تا شبیه خودتان شوند.
به جای نصیحت و امر و نهی کردن به کودکان بهتر است رفتار مناسبی داشته باشید و در نظر بگیرید که رفتار کودکانتان بازتاب رفتار شما می باشد.
- کودکان را به راستگویی تشویق کنید.
دروغگویی، یکی از ویژگی هایی است که بسیاری از کودکان در سنین پایین انجام می دهند، این رفتار تا حدودی در برخی مراحل رشدی کودک طبیعی است.
آثار و عواقب دروغ گفتن به کودکان، اهمیت صادق بودن با کودکان را بیشتر می کند. بنابراین، لازم است در مرحله اول صداقت و مفهوم آن را به کودک آموزش داده و خود نیز در عمل به کودک نشان دهید که راستگو هستید و از دروغ گفتن بدتان می آید.
آموزش صداقت به کودک بسیار مهم است. و برای آنکه کودک صادق و راستگویی داشته باشید باید او را تشویق کنید.
زیرا کودکان وقتی تشویق می شوند آن عمل را خوشایند می دانند و مخالف آن را ناخوشایند.
برای تشویق کردن لازم به خریدن هدیه نیست بلکه با نشان دادن حس رضایت و لبخند، انتقال حس خوب به کودک و افتخار کردن به کودک و گفتن جملات تحسین کننده به خاطر راستگویی و صداقت، راستگویی را در او تقویت کنید.
برای مثال وقتی کودک با صداقت حرفی را میزند و او را تشویق می کنید بسیار خوش حال می شود و سعی می کند همیشه راست بگوید و ازدروغگویی و افراد دروغگو متنفر می شود.
- آموزش اخلاق به کودکان حتی با شکرگزاری از نعمت ها
شکرگزار بودن در قبال نعمت های خدا حس قشنگی به انسان می دهد. پس همان کودکی به کودکان خود شکرگزاری را آموزش دهید تا در آینده میزان رضایت آن ها از زندگی بالا باشد.
افرادی که در کودکی با شکرگزاری آشنا می شوند این کودکان به موضوعات مهمی مانند سلامتی و خانواده بیشتر توجه می کنند و قدر داشته های خود را بهتر می دانند.
آموزش شکرگزاری علاوه بر رشد اخلاقی به سلامت روان کودک کمک می کند و باعث می شود کودک در آینده در زندگی آرامش و رضایت بهتری داشته باشد.
- زندگی شاد همراه با نگرشی مثبت
کودکان از همان ابتدا والدین را به عنوان الگو در نظر می گیرند و برای اینکه کودکان شادی داشته باشید باید حس شادی ونشاط در بین والدین مشاهده شود.
والدین می توانند با استفاده از جملات مثبت به کودکان خود آموزش بدهند که فکر مثبتی داشته باشند و افکار منفی را در ذهن خود جای ندهند.
داشتن فکر مثبت باعث می شود که نگاه مثبتی به زندگی داشته باشید و احساس شادی و نشاط کنید. جملات مثبتی را به کودکان بیاموزید تا فکر آن ها مثبت شوند و افکار منفی نداشته باشند.
کودکانی که افکار آن ها مثبت است آینده خوبی را برای خود تصور می کنند و به سمت اهداف خود با نگرش مثبت می روند و به راحتی می توانند هدف هایشان را جذب کنند.
افرادی که به سمت خودشکوفایی می روند و نگرش مثبتی دارند ارتباط بهتر و سالمتری با دیگران خواهند داشت و روابط اجتماعی آن ها بهتر است چون از نظر اخلاقی رفتار مناسبی دارند.
آن ها رفتار مناسبی با دیگران دارند و از نظر اصول اخلاقی را به خوبی رعایت می کنند. آن ها دوست دارند به دیگران کمک کنند و به آن ها یاری برسانند و از اذیت کردن و آزاررساندن به دیگران خودداری می کنند.
- منحصر به فرد بودن هر فرد
هر کس در دنیا افکار و عقاید خودش را دارد و بر اساس آن ها آینده خود را رقم می زند. و طبق باورهایی که در ذهن دارد می تواند منحصر به فرد باشد. هیچ کس شبیه دیگری نیست.
والدین باید به کودک آموزش دهند که توانایی و استعداد هر کس متفاوت است و کودک نباید خود را با خواهر و برادرش مقایسه کند.
کودک اگر رفتارش را با دیگری مقایسه کرد سعی کنید کودک را با شخصیت خودش مقایسه کنید و به او آموزش دهید که افراد منحصر به فرد هستند و هر کدام استعداد و توانایی خاص خودشان را دارند.
مقایسه کردن کودک را بی اهمیت در نظر نگیرید و با بی اهمیت قرار دادن و کوچک کردن طرف مقابل حس خوبی را به کودکتان منتقل نکنید. بلکه باید برای کشف استعدادش تلاش کنید و آنچه خواسته قلبی کودک است مورد توجه قرار دهید.
وقتی کودک با منحصر به فرد بودن آشنا شود و بفهمند که هر کس ویژگی های خاص خودش را دارد می تواند حس همدلی را در خود پرورش دهد و سعی می کند دنیا را از نگاه دیگران ببیند و دیگران را مورد قضاوت قرار ندهد.
هر کودکی با استعدادهای منحصر به فرد خود به دنیا می‌آید اما برای اینکه بتواند این استعدادها را شکوفا کند نیاز به این دارد که در محیط مناسبی قرار بگیرد و آموزش‌های مناسب را در آن زمینه دریافت کند.
- اشتباهات دیگران را ببخشند
یکی از اصول اخلاقی که کودکان باید با آن آشنا شوند بخشیدن دیگران است. والدین در کودکی بخشیدن را به کودکان آموزش دهند تا در بزرگسالی شخصیت خوبی داشته باشند و انسان بهتری شوند.
کودکانی که بخشیدن را یاد بگیرند آرامش بهتری دارند و مجبور نیستند فشار روانی را تحمل کنند. هر فردی در طول زندگی دچار خطاها و لغزش هایی می شوند که ممکن است به دیگران صدمه بزند اما بخشش می تواند جلوی عواقب بدتر آن را بگیرد.
والدین باید معنی بخشش را به خوبی به کودکان بیاموزند و به آن ها یاد دهند که بخشش به معنی نادیده گرفتن بدرفتاری دیگران و زیرپا گذاشتن احساسات خودشان نیست.
بلکه کنار گذاشتن احساسات کینه و خصومت است که به مرور زمان بر روی روان و اعصاب طرف اثر منفی می گذارد و بخشش می تواند حالش را خوب کند. و فشار روانی و پریشانی بر روی اعصاب او ایجاد ننماید.
در نتیجه کودک یاد می گیرد که اشتباهات دیگران را ببخشد و انرژی منفی را کنار بگذارد و با حال خوب و انرژی مثبت حق و حقوق خود را بدون جروبحث از دیگران بگیرند.
بخشش به معنی فراموش کردن خطای فرد و اینکه خطای او را نادیده بگیرید و لایق سرزنش نباشد نیست،
حتی شما مجبور نیستید رابطه‌تان با آن فرد را ادامه دهید یا کاری برایش انجام دهید.
بخشش یعنی شما واقعیت اتفاقی که افتاده را قبول کنید و به دنبال راهی باشید تا زندگی تان به روال عادی برگرد و بدون کینه زندگی کنید.
بخشیدن افرادی که به شما آسیب زده اند و یا دلتان را شکسته اند کار آسانی نیست و شما باید بتوانید با خود کنار بیایید تا آن ها را ببخشید. چون با نگه داشتن کینه آن فرد در دلتان احساس بدتری خواهید داشت.
نبخشیدن علاوه بر بیماری های روحی جسمتان را درگیر می کند و ممکن است به بیماری های فشار خون و استرس مبتلا شوید.
- آموزش عدالت به کودکان
درک کودک از عدالت تا حد زیادی به سنش بستگی دارد چون هر چه بززرگتر می شود از نظر اخلاقی و اجتماعی پخته تر می شود.
کودکان از همان ابتدا می توانند بی عدالتی را تشخیص دهند و واکنش نشان دهند اما درک یک کودک 3 ساله، 5 ساله و 14 از عدالت با یکدیگر تفاوت دارد.
کودکانی که در زمینه اخلاقی آموزش ندیده اند نسبت به همسالان خود ناپخته تر خواهند بود.
والدین و مربیان در این زمینه باید به کودکان کمک کنند و اطلاعات قوی داشته باشند تا به آن ها آموزش دهند.
کودکان فقط عدالت را برای خود دوست دارند و نسبت به بقیه شناخت دقیقی از عدالت ندارند برای مثال اگر قرار باشد میان چند کودک 4 تا 8 ساله مقداری خوراکی تقسیم کنید، تنها کسی که سهم کمتری دریافت کرده اعتراض می‌کند و خشمگین می‌شود.
کودکان به خاطر اینکه نمی توانند جهان را از نظر دیگران درک کنند نمی توانند نسبت به عدالت برای دیگران برداشت درستی داشته باشند.
والدین برای اینکه کودکان را با عدالت آشنا کنند می توانند با پاداش دادن به رفتارهای عادلانه آن ها ،کودکان را ترغیب کنند که عدالت را فرا بگیرند.
برای اینکه کودک عدالت را درک کند می توانید از روانشناس کودک و مشاوره کمک بگیرید.
روانشناس با استفاده از سطح فکری و رشدی کودک عدالت را به او آموزش می دهد.
- نشان دادن تاثیر رفتارهای کودک بر دیگران
یکی از مسائل مهمی که باید به کودک آموزش داده شود این است که با دیگران چطور برخورد کند و از پیامدهای رفتارش آگاه باشد.
باید به کودک یاد بدهید که دیگران نرنجاند و از رنجاندن آن ها خوش حال نشوند و برای به دست آوردن منافع شخصی خود بر علیه دیگران رفتاری نشان ندهد.
بلکه باید حس همدلی را بیاموزد و با رفتارهای نادرست خود با احساسات دیگران بازی نکند.
بچه ها به زودی بزرگ می‌شوند، کار می‌کنند، ازدواج می‌کنند و با مسائل مختلف روبرو می‌شوند. کودکان در صورتی می‌توانند با مسائل و مشکلات مختلف کنار بیایند که از قبل برای آن آماده شده باشند.
کودکانی که با خواهر و برادر و دوستانشان در ارتباط هستند و تعامل خوبی دارند بهتر می توانند با مشکلات زندگی رو به رو شوند.
کودکان باید یاد بگیرند به دیگران احترام بگذارند و از حق خود دفاع کنند بدون اینکه به شخصیت دیگران توهین کنند. کودکان باید قدرت بیان داشته باشند و به راحتی نظرات خود را در جمع بیان کنند.
مثلا برای این منظور می‌توانید از بچه ها بخواهید دوستانشان را نقاشی کنند هروقت با یکدیگر دعوا و قهر کردند، قسمتی از نقاشی را پاره کنند.
این کار تاثیر بسیار زیادی بر کودکان دارد و به آن ها یاد می دهد که دلخور کردن دیگران چه تاثیر بدی بر آن ها میگذارد.
کودکان با آموزش دادن و یاد گرفتن مهارت های اخلاقی، مهارت های زندگی را می آموزند.
- احترام گذاشتن به دیگران از اصول آموزش اخلاق به کودکان
یکی از نیازهای اساسی همه انسان ها نیاز به احترام گذاشتن و محترم بودن است.
والدین از همان کودکی می توانند کودکان خود را به خوبی آموزش دهند ولی این آموزش باید کاملا از روی صداقت و عملی باشد .
برای اینکه بتوانید احترام گذاشتن به دیگران را به کودکتان یاد بدهید باید خودتان به کودک احترام بگذارید و با گفتن کلمات مودبانه ای مانند لطفا، خواهش می کنم و ممنونم و ...استفاده کنید.
درخواست ها را به صورت مودبانه انجام دهید و به صورت محبت آمیر با او رفتار کنید. تا نیاز درونی کودک برآورده شود و بتواند در برخورد با دیگران محترمانه رفتار کند و احترام آن ها را نگه دارد.
والدینی که با کودک خود مودبانه و محترمانه صحبت نمی کنند و برای اینکه کودک است و سنش کم می باشد به او احترام نمی گذارند نباید توقع داشته باشند تا کودکشان با دیگران محترمانه رفتار کند. چون کودکان از والدینشان تقلید می کنند.
- آموزش دادن به کودک در مورد لزوم عذرخواهی
والدین باید به کودک یاد دهند که هنگامی که خطا و اشتباهی می کنند باید شجاعت معذرت خواهی را داشته باشند و خود را ضعیف نپندارند.
کودک وقتی با عذرخواهی آشنا شود مسئولیت کارش را قبول می کند و کارهایش را دقیق تر انجام می دهد و در برابر رفتارش مسئولیت پذیرتر و اخلاقش مداراتر و بهتر خواهد بود.
والدین نباید کودک را مجبور کند تا معذرت خواهی کنند و رفتارهایی انجام ندهد که باعث سرزنش و تحقیر کودک شود. بلکه با آموزش جملاتی مانند معذرت می خوام از کارم یا رفتارم و ببخشید کفایت می کند.
کلام آخر
والدین نقش بسیار مهمی در تربیت و اخلاق و رفتار کودک دارند. در واقع آن ها اولین معلم کودک شناخته می شوند و مهارت ها و مفاهیم زیادی را باید به کودک آموزش دهند.
توجه به امور مهمی مثل اخلاق وتربیت فرزند، اعتماد به نفس کودک، رفتار مناسب در هر دوره از رشد، وظایف و انتظارات، آزادی و نیاز محبتی فرزند از جمله اموری هستند که والدین باید درباره آنها اطلاعات لازم را داشته باشند.
بسیاری از والدین نمی دانند که چه چیزهایی را باید به کودک آموزش دهند و چطور با او رفتار کنند. والدین باید بدانند کودک چه نیازهایی دارد و بر اساس سنش چه مسائل اخلاقی را باید بیاموزد.
بسیاری از والدین طرز برخورد با کودک و روش های آموزشی را یاد ندارند و گاهی اوقات با شکست رو به رو می شوند.
آن ها نحوه پاداش دهی و زمان پاداش دهی، بازی‌های مناسب بر اساس سن و موضوع، ابزارهای مناسب جهت بهبود یادگیری و سبک‌های یادگیری را یاد ندارند و نمی دانند چطور با کودک برخورد کنند.
برای اینکه بتوانید به رشد اخلاقی کودک کمک کنید بهتر است از یک مشاور کمک بگیرید تا در این زمینه شما را راهنمایی کند.
سوالات متداول درباره آموزش اخلاق به کودکان
چطور به عنوان مادر مفاهیم اخلاقی را به فرزندم انتقال دهم؟
نقش مادر بسیار مهم و حساس است و در همه جوامع مادر نقش پررنگی دارد.
در واقع مادران نقش مهمی در شکل دهی شخصیت فرزندان دارند زیرا وقت زیادی با کودکان می گذرانند و مسائل مهمی را می توانند به آن ها آموزش دهند.
والدین در تربیت فرزند باید با یکدیگر مشورت کنند و تصمیمات عاقلانه ای در مورد فرزندشان بگیرند.
والدین گاهی سن کودک را در نظر نمی گیرند و اشتباها مفاهیم اخلاقی را فراتر از سن کودک در نظر گرفته و کودک در سن خاصش چیزی یاد نمی گیرد و وقتی بزرگ شد مفاهیم اخلاقی را می آموزد.
پس باید سن کودک را در نظر بگیرید و بر اساس سن و درک و فهم کودک به او آموزش دهید.
والدین برای آموزش باید اطلاعات کافی داشته باشند به همین دلیل باید سبک تربیتی خود را بشناسند و ایراد های آن را رفع کنند.
۵ قصه برای اموزش احساسات کودکان